Tryptaza
O badaniu
To badanie służy dla diagnostyki różnicowej chorób, którym towarzyszą objawy aktywacji mastocytów (reakcje anafilaktyczne, mastocytoza układowa);
Kontrola leczenia mastocytozy lekami immunosupresyjnymi.
Cel badania
W obecności objawów aktywacji mastocytów: swędzenie, pokrzywka, wyciek z nosa, kichanie, kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej, łzawienie, niedociśnienie, ból brzucha, zaburzenia rytmu serca, utrata przytomności i inne; w obecności pokrzywki barwnikowej; w leczeniu mastocytozy lekami immunosupresyjnymi.
Informacje o badaniu
Tryptaza jest enzymem podobnym do trypsyny występującym w ziarnistościach komórek tucznych (komórek tłuszczowych) i bazofili. Stężenie tryptazy w komórkach tucznych jest około 300 razy większe niż w bazofilach. Istnieje 5 izoform tego enzymu (alfa, beta, gamma, delta i epsilon), a beta-tryptaza jest dominującą izoformą w ziarnistościach komórek tucznych. Fizjologiczna rola tryptazy nie jest do końca jasna, ale znane są różne jej działania prozapalne, w tym inaktywacja mediatorów rozszerzających oskrzela, niszczenie wazoaktywnego peptydu jelitowego, zwiększenie przepuszczalności ściany naczynia i ekspresja cząsteczek adhezyjnych VCAM-1. W wyniku aktywacji i degranulacji mastocytów wzrasta poziom tryptazy we krwi.
Aktywacji mastocytów towarzyszą charakterystyczne objawy „alergiczne” w postaci świądu, pokrzywki, wycieku z nosa, kichania, kaszlu i łzawienia, a czasami mogą osiągnąć stopień anafilaksji. Objawy te jednak nie zawsze wskazują na alergię, można je zaobserwować również w mastocytozie układowej innych chorób mieloproliferacyjnych, które charakteryzują się aktywacją mastocytów i wzrostem poziomu tryptazy we krwi nawet bez alergenu. W diagnostyce różnicowej chorób z objawami aktywacji mastocytów wykonuje się badania laboratoryjne, w tym oznaczanie tryptazy we krwi.
Nie ma zgody co do tego, jaki poziom wzrostu tryptazy jest uważany za patologiczny. Uważa się, że nadmiar stężenia tryptazy o więcej niż 20 ng/ml od wartości prawidłowej (mniej niż 10-15 ng/ml) lub co najmniej 20% wartości podwyższonej (powyżej 15 ng/ml) wskazuje na aktywację mastocytów.
Zaleca się kilkukrotne zbadanie poziomu tryptazy: na tle objawów klinicznych choroby, po kilku godzinach i po kilku dniach od ustania objawów. Okres półtrwania tryptazy jest dłuższy niż np. histaminy, co czyni tryptazę bardzo wygodnym klinicznym i laboratoryjnym markerem aktywacji mastocytów. Pacjenci z podwyższoną początkową tryptazą powinni być poddani badaniu przesiewowemu w kierunku mastocytozy. Utrzymujący się wzrost poziomu tryptazy powyżej 20 ng/ml jest jednym z małych kryteriów rozpoznania mastocytozy. Stężenie tryptazy zwykle osiąga wysokie wartości (powyżej 200 ng/ml) przy agresywnym przebiegu mastocytozy układowej. Na tle stosowania leków immunosupresyjnych stężenie tryptazy spada, więc ten kliniczny i laboratoryjny marker może być stosowany do kontrolowania leczenia mastocytozy. Należy zaznaczyć, że utrzymujący się wzrost tryptazy jest charakterystycznym, ale nie do końca swoistym objawem mastocytozy (swoistość – ok. 98%). Można to zaobserwować w innych chorobach mieloproliferacyjnych, przewlekłej niewydolności nerek, a nawet u osób zdrowych. Również czułość testu tryptazy w kierunku mastocytozy wynosi około 83%, więc wynik ujemny nie wyklucza choroby.
Normalizacja poziomu tryptazy 12-14 godzin po ustaniu objawów, wręcz przeciwnie, wskazuje na epizod alergiczny. Co ciekawe, u części pacjentów z wyraźnymi objawami anafilaksji poziom tryptazy pozostaje w granicach normy. Może to być częściowo spowodowane działaniem tryptazy (z miejscowym wzrostem jej stężenia, np. z obrzękiem krtani, któremu nie towarzyszy wzrost poziomu tryptazy we krwi) lub dominującym udziałem bazofilów a nie mastocyty w patogenezie reakcji anafilaktycznej u tego pacjenta. Tak więc, podobnie jak w przypadku mastocytozy, ujemny wynik testu nie wyklucza wystąpienia anafilaksji.
Badanie tryptazy można uzupełnić badaniem innych mediatorów mastocytów (histaminy, leukotrienów i prostaglandyn), a także ogólnych i swoistych immunoglobulin IgE. W przypadku podejrzenia alergii wskazane jest wykonanie skórnych testów alergicznych 4-6 tygodni po wystąpieniu choroby.
